روسیه به خاطر ادبیات غنی و پیچیدهاش شهرت دارد و تاکنون زادگاه تعداد زیادی از بهترین نویسندگان ادبی جهان بوده است. نویسندگان روسی بهویژه آنهایی که در قرن نوزدهم فعالیت داشتند، به عنوان استادان این هنر دائما در جهان مورد تحسین میگیرند. یکی از عناصری که ادبیات روسیه را محبوب میکند، تصویر فرهنگی و تاریخی که هر اثر به تصویر میکشد. درست است که تمام کتابهای ادبی به خوانندگان کمک میکند تا فرهنگ آن کشور را درک کند اما این مورد در ادبیات روسیه بسیار پررنگتر است.
این مقاله شامل رمانهای معروف و داستانهای کوتاهی است که برای درک فرهنگ روسیه (شوروی) حیاتی هستند. این کتابها از قرن نوزدهم که به عنوان عصر طلایی ادبیات روسیه شناخته میشود و همچنین قرن بیستم یا عصر نقرهای ادبیات روسیه انتخاب شدهاند.
اگر به تازگی وارد ادبیات روسی شدهاید، این مقاله میتواند به شما کمک کند تا کتاب بعدی خود را انتخاب کنید. با این کتابها نه تنها سرگرم خواهید شد، بلکه چیزهای جدیدی در مورد فرهنگ روسیه خواهید آموخت.
بهترین دوران ادبیات روسیه
ادبیات روسی با مجموعه آثار مکتوب شده به زبان روسی با مسیحی شدن روسیه کیوان در اواخر قرن دهم آغاز میشود. اما مشهورترین دوره ادبیات روسیه قرن نوزدهم بود که در دورهای بسیار کوتاه برخی از شاهکارهای مسلم ادبیات جهان را به وجود آورد. اغلب اشاره شده است آثار روسی مهم در طول زندگی یک نفر به نام لئو تولستوی (1828-1910) نوشته شده است.
در واقع، بسیاری از آنها در طی دو دهه نوشته شدهاند، یعنی دهههای 1860 و 1870؛ دورهای که شاید هرگز هیچ فرهنگی از لحاظ درخشش ادبی نتوانست از آن پیشی بگیرد.
ادبیات روسی قرن نوزدهم به عنوان “عصر طلایی” ادبیات روسیه شناخته میشود و دورهای است که شاهکارهای ادبیات، تاریخ و هنر روسیه وارد صحنه جهانی شدند. نبوغ پوشکین نمونهای از این دوران طلایی است. پوشکین با نوشتن در همه انواع ادبی، از شعر روایی و غزل گرفته تا تراژدی، داستان کوتاه، رمان، سفرنامه و تاریخ، یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان روسی است که بسیاری از مضامین اصلی ادبیات روسیه را بررسی کرد.
سایر نویسندگان آن دوره مانند گریبودوف، لرمانتوف و گوگول و وارثان آنها تورگنیف، داستایوفسکی، تولستوی و چخوف حلقههای این زنجیره ادبی طلایی را تشکیل میدهند که آثار آنها برای همیشه وارد آثار کلاسیک ادبیات جهان شده و همچنان درخشان مانده است.
معرفی بهترین آثار روسی
در ادامه قصد دارم تا 15 تا از بهترین آثار ادبیات روسی قرن 18، 19 و 20 را به شما معرفی کنم:
1. یوجین اونگین اثر الکساندر پوشکین (1833)
یک رمان روسی واقعا عالی که در عین ناباوری کاملاً در قالب شعر نوشته شده است! پوشکین از نظر بسیاری از منتقدان یکی از بزرگترین شاعران تمام دوران است. درنتیجه جای تعجبی نیست که همه در روسیه پوشکین را میشناسند و به او بسیار علاقهمند هستند. او یکی از مهمترین افرادی است که در شکلگیری فرهنگ روسیه نقش داشته و آن را به جهانیان بازتاب داده است.
“یوجین اونگین” بهترین اثر پوشکین است و همین امر نشان میدهد که چرا پوشکین شاعر شماره یک روسیه نظر گرفته میشود. تنها چیزی که باید دربارهی این کتاب بدانید این است که داستان این کتاب دوران اوایل قرن نوزدهم را با تمام جوانب مثبت و منفی آن بازگو میکند. قهرمان اصلی داستان، یوجین جوان، بیعاطفه است که زندگی دیگران را نابود میکند.
اما کتاب واقعاً آنقدرها هم که شما ممکن است تصور کنید، تیره و تاریک نیست، بلکه بسیار طنز آمیز و کنایه آمیز است. اگر میخواهید شروع به خواندن ادبیات روسی کنید اما نمیخواهید رمانهای روانشناختی پیچیده بخوانید، توصیه میکنم با این اثر شروع کنید.
2. نفوس مرده اثر نیکلای گوگول (1835)
در این رمان طنز، مردی در روسیه سفر میکند و تصمیم دارد تا با حقهای خیلی سریع پولدار شود. او برای رسیدن به هدفش القاب رعیتهای مرده یا «روحها» را از مالکان ساده لوحشان میخرد. با این حال، او قصد دارد تا از این “روحهای مرده” به عنوان ضامنهای یک وام هنگفت استفاده کند. این داستان به بررسی فساد و طمع رایج در جامعه روسیه در قرن نوزدهم میپردازد و چشماندازی منحصربهفردی از وضعیت جامعه ارائه میدهد.
3. قهرمان عصر ما اثر میخائیل لرمانتوف (1840)
در حال حاضر در فرهنگ عامه بسیار رایج شده است تا شخصیت اصلی فیلم یا کتاب را به یک ضدقهرمان تبدیل کنند. اما باید بدانید که گریگوری پچورین که قهرمان اصلی این رمان است، اولین ضدقهرمان روسی است. او هیچ معنایی در زندگی ندارد، با مرگ بازی میکند، یک نیهیلیست و یک شورشی بیکله است!
این کتاب همچنین به عنوان اولین رمان روانشناسی روسی به شمار میرود و از پنج داستان مرتبط تشکیل شده است که به ما کمک میکند تا روح و ذهن مبهم و جذاب پچورین را بهتر درک کنیم.
“قهرمان عصر ما” به زندگی یک افسر جوان، کاریزماتیک و در عین حال بدبین و از نظر عاطفی جدا شده میپردازد که در منطقه قفقاز خدمت میکند. این رمان به بررسی مضامینی مانند سرخوردگی، اخلاقیات و ماهیت قهرمانی در جامعه روسیه قرن نوزدهم میپردازد. لرمانتوف در کنار پوشکین از بزرگترین شاعران روسی قرن نوزدهم به شمار میرود.
4. دکتر ژیواگو اثر بوریس پاسترناک (1957)
این کتاب گاهی اوقات “جنگ و صلح قرن بیستم” نامیده میشود و کاملا هم شایسته آن است. این کتاب از رمان لئو تولستوی الهام گرفته شده، اما خواندن آن بسیار کوتاهتر و آسانتر است. بوریس پاسترناک برای این کتاب جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد، اما به دلیل حکومت شوروی مجبور شد آن را رد کند.
این رمان داستان زندگی شاعر و پزشکی به نام یوری ژیواگو را روایت میکند که در تلاش است تا در دوران انقلاب روسیه جایگاه خود را در زندگی پیدا کند. نثر و زبان این کتاب به طرز خیره کنندهای زیباست. علاوه بر این، در این کتاب چند شعر از پاسترناک آورده شده که بسیار لذت بخش است.
5. ابلوموف اثر ایوان گونچاروف (1859)
این کتاب نقدی طنزآمیز از اشرافیان روسیِ قرن نوزدهم است. شخصیت اصلی این کتاب، نجیب زاده تنبل و بیتفاوتی است که ترجیح میدهد به جای درگیر شدن با دنیای واقعی رویاپردازی کند و در خیالات خود زندگی کند.
بیحوصلگی او با شخصیت پرانرژی و جاه طلب دوستش که سعی دارد او را در امور اجتماعی و تجارت مشارکت دهد، در تضاد است. بیحالی و ناتوانی قهرمان داستان در انطباق با زمان در حال تغییر، نماد زوال و رکود اشراف روسی است.
6. پدران و پسران اثر ایوان تورگنیف (1862)
این رمان کلاسیک به بررسی شکاف نسلی و برخورد ایدئولوژیک در روسیه قرن نوزدهم میپردازد. داستان بر رابطه بین یک پدر لیبرال و پسر نیهیلیستاش متمرکز است که ارزشها و باورهای سنتی بزرگانش را به چالش میکشد.
همانطور که آنها اختلافات شخصی خود را بررسی میکنند، رمان به موضوعات گستردهتری مانند پیشرفت، عشق و تغییرات اجتماعی میپردازد و تفسیری تکان دهنده در مورد تنش بین ایدههای قدیمی و جدید در دنیایی که به سرعت در حال تغییر است ارائه میدهد.
7. یک روز از زندگی ایوان دنیسوویچ اثر الکساندر سولژنیتسین (1962)
این رمان شرح مفصلی از یک روز از زندگی یک زندانی به نام ایوان دنیسوویچ ارائه میدهد که در اردوگاه کار شوروی در دهه 1950 زندگی میکند. داستان، واقعیتهای سخت زندگی روزمره ایوان را از لحظهای که بیدار میشود تا زمانی که به رختخواب میرود، دنبال میکند.
این کتاب تصویر واضحی از وحشیگری و غیر انسانی بودن سیستم گولاگ شوروی و در عین حال انعطافپذیری و عزت روح انسان را در چنین شرایط ظالمانه برجسته میکند.
8. جنایت و مکافات اثر فئودور داستایوفسکی (1866)
بیش از 150 سال پیش فئودور میخائیلوویچ داستایوفسکی سعی کرد تا بتواند در ذهن یک قاتل نفوذ پیدا کند و ببیند چه تفکراتی دارد. اینگونه بود که یکی از شناختهشدهترین آثار ادبیات روسیه متولد شد. شخصیت اصلی این رمان دانشجو جوانی به نام رودیون راسکولنیکوف است که در سن پترزبورگ زندگی میکند اما برای ادامه تحصیل دیگر پولی برایش نمانده است. به همین دلیل تصمیم میگیرد تا پیرزن رباخواری را به قتل برساند و وسایلش را بدزدد.
با این حال، پس از انجام قتل، او دچار احساس گناه و پارانویا میشود که در نهایت به یک جنگ روانی در ذهن قاتل ختم میشود. همانطور که او با عواقب اعمال خود دست و پنجه نرم میکند، روابط پیچیدهای بین شخصیتهای مختلف رخ میدهد.
این کتاب تأثیر زیادی بر ادبیات گذاشته است، حتی برخی از مردم آن را «اولین رمان تریلر روانشناختی» مینامند. داستایوفسکی در این کتاب به بررسی وحشیگری جامعه روسیه و آنچه در ذهن یک قاتل خونسرد میگذرد، میپردازد و مضامینی مانند اخلاق، رستگاری و تاثیرات روانی جرم را مطرح میکند.
حتی پس از گذشت چندین سال، خواندن این کتاب بسیار هیجان انگیز است. سبک نوشتن داستایوسکی و درک عمیق او در زمینه روانشناسی آنقدر خوب است که غیرممکن است از خواندن آن پشیمان شوید.
9. جنگ و صلح اثر لئو تولستوی (1869)
جنگ و صلح یکی از بزرگترین و معروفترین کتابهایی که تا کنون نوشته شده است. بسیاری از مردم در سراسر جهان بر این باورند که این رمان احتمالا یکی از مهمترین کتابهایی است که در ادبیات نه تنها روسیه بلکه جهان وجود دارد. این کتاب مانند یک نقاشی بزرگ است که داستانی طولانی و حماسی را در مقیاس بزرگ در مورد رویدادهایی که سالها طول میکشد را برای شما بیان میکند.
مانند بسیاری از رمانهای کلاسیک، این کتاب نیز طولانی و در چهار جلد منتشر شده است. در نگاه اول، این کتاب درباره پنج خانواده اشرافی است که در طول جنگ روسیه با ناپلئون در قرن نوزدهم زندگی میکنند. اما در نگاهی عمیقتر، این کتاب یک بررسی هیجانانگیز از تاریخ، فرهنگ، فلسفه، روانشناسی و واکنش انسان به جنگ است.
10. آنا کارنینا اثر لئو تولستوی (1878)
داستان این رمان در قرن نوزدهم روسیه و حول محور زندگی آنا کارنینا، زنی با طبقه اجتماعی بالا میگذرد که به دلیل نارضایتی از ازدواج بدون عشق خود، با افسری جذاب به نام کنت ورونسکی رابطه عاشقانهای را آغاز میکند اما این رسوایی در نهایت منجر به سقوط اجتماعی او میشود.
علاوه بر زندگی شخصی آنا کارنینا، داستان به بررسی زندگی روستایی و مبارزات لوین، ارباب و رعیتی میپردازد و با مردمانی آشنا میشویم که به دنبال معنای زندگی و خوشبختی واقعی هستند. این کتاب موضوعاتی مانند عشق، ازدواج، وفاداری، هنجارهای اجتماعی و تلاش انسان برای خوشبختی را بررسی میکند.
11. برادران کارامازوف اثر فئودور داستایوفسکی (1880)
این رمان کلاسیک به بررسی رابطه پیچیده، پرشور و مشکل بین چهار برادر و پدرشان در قرن نوزدهم روسیه میپردازد. این روایت به موضوعات ایمان، شک، اخلاق و رستگاری اشاره میکند زیرا هر برادر با دوراهیهای شخصی و درگیریهای خانوادگی دست و پنجه نرم میکنند.
داستان در یک محاکمه دراماتیک پس از یک قتل به اوج خود میرسد، که یک بخش کوچکی از مبارزات اخلاقی و فلسفیای که هر شخصیت و در نتیجه خود بشریت با آن مواجه است را بازتاب میدهد.
12. داستان های کوتاه آنتون چخوف اثر آنتون چخوف
آنتون چخوف را شاید بتوان بهترین نویسنده داستان کوتاه در روسیه دانست. او در آغاز قرن نوزدهم کار خود را آغاز کرد و از نظر بسیاری یکی از بهترین نویسندگان روسی است. او جز آن دسته از نویسندگانی است که با مهارت فوقالعاده خود میتواند فقط در 2 یا 3 صفحه، داستان شگفت انگیز و به یاد ماندنی را تعریف کند؛ استعدادی که تعداد کمی از نویسندگان از آن برخوردارند. داستانهای کوتاه چخوف معمولا قهرمانان بسیار دوست داشتنی دارد که میتواند گاهی مانند یک انسان واقعی رقت انگیز باشند.
از بین تمام داستانهایی که چخوف نوشته است، حتما به شما پیشنهاد میکنم این داستانهای کوتاه را بخوانید: «بانو با سگ ملوس»، «کاشتانکا» و «مرگ یک کارمند». علاوه بر این، یکی دیگر از آثار چخوف که بسیار به یاد ماندنی است، نمایشنامه «باغ آلبالو» منتشر شده در سال 1904 است که داستانی زیبا، نوستالژی و مالیخولیایی را در پایان قرن نوزدهم شرح میدهد.
با خواندن آثار چخوف به این نتیجه خواهید رسید که او مصداق بارز “کم گویی و گزیده گویی چون در” است زیرا معمولا داستانهایش بسیار کوتاه هستند اما هر جمله آن بیشتر از بسیاری از کتابهای نویسندگان دیگر وزن دارد.
13. مرشد و مارگاریتا اثر میخائیل بولگاکف (نوشته شده در سال 1940، منتشر شده در 1967)
“استاد و مارگاریتا” یکی از دوستداشتنیترین و عرفانیترین رمانهایی است که تا به حال نوشته شده است. در این کتاب داستانهایی با موضوعات مختلف گرد هم درآمده است، برای مثال ملاقات شیطان از مسکو، به صلیب کشیده شدن مسیح، پونتیوس پیلاطس و عشق میان مرشد و مارگاریتا را خواهیم خواند.
این رمان در اتحاد جماهیر شوروی ممنوع بود و 27 سال پس از مرگ بولگاکف منتشر شد. این داستان را افراد زیادی در سراسر جهان دوست دارند. به عنوان مثال، مایک جگر از رولینگ استونز یکی از بهترین آهنگهای خود را با عنوان “sympathy for the devil” در حالی که از رمان بولگاکف الهام گرفته بود، نوشت که داستان بازدید شیطان از اتحاد جماهیر شوروی را روایت میکند. استاد و مارگاریتا یکی از بهترین رمانهای نوشته شده در قرن بیستم است که همه باید آن را بخوانند.
14. حلقه اول اثر الکساندر سولژنیتسین (1973)
«حلقه اول» روایتی جذاب از اردوگاه کار اجباری اتحاد جماهیر شوروی در دوران استالین است؛ جایی که زندانیان آن روشنفکران و دانشمندان هستند. داستان حول محور چنین افرادی میچرخد که علیرغم شرایط وخیمشان، به بحثهای سیاسی و فلسفی میپردازند و برای حفظ انسانیت خود تلاش میکنند.
این رمان مضامین اخلاقی، فساد و روح انسانی را بررسی میکند و تصویری واضح و دلخراش از زندگی تحت حکومت استالینیستی ارائه میکند.
15. پیکار با سرنوشت اثر واسیلی گروسمن (1980)
حماسه واسیلی گروسمن، ما را به تاریخ جدیدتری از روسیه میبرد؛ دهه 1940، زمانی که استالینگراد در محاصره نازی ها قرار داشت و پاکسازی قومی در حال گسترش بود.
ویکتور اشتروم، فیزیکدان هستهای، شخصیت اصلی این رمان است که بر اساس زندگی خود گروسمن نوشته شده است. یکی از تکان دهندهترین قسمتهای رمان، بخشی است که نامهای به دست اشتروم میرسد و با خواندن آن، او متوجه میشود که مادرش در هولوکاست کشته شده است، درست همانطور که گروسمن از مرگ مادرش مطلع شد.
این اثر با اینکه یکی از بهترینهای ادبیات روسیه است، کمتر از آنچه که انتظار میرود اسمش شنیده میشود. پیکار با سرنوشت، پرترهای تکان دهنده از خانوادهای که در آشفتگیهای سیاسی و اجتماعی روسیه در قرن بیستم زندگی میکنند، ترسیم کرده است.
سخن آخر
ادبیات روسی عمیق، تاریک و تا حدی افسرده اما در عین حال تاثیرگذار است. این آثار معمولا درسهای زندگی برای خواننده دارند که با تجزیه و تحلیل پیچیده و روشنگرانه از تجربه انسان و روان انسان نوشته شدهاند.
نویسندگان روسی با ترکیبی از مضامین سیاسی، اجتماعی، مذهبی و اخلاقی از طریق داستان سرایی خود، تفکر، احساسات و اعمال شخصیتها و وضعیت جامعه را با قدرت و صداقت باورنکردنی توصیف میکنند.
در این مقاله سعی داشتم تا ۱۵ تا از بهترین آثار ادبیات روسیه را به شما معرفی کنم. امیدوارم برایتان مفید بوده باشد.
