خواندن کتاب یکی از بهترین بازی و سرگرمی برای کودکان است. مطالعات زیادی نشان می‌دهند دانش آموزانی که عاشق یادگیری هستند و در مدرسه عملکرد خوبی دارند، اغلب قبل از پیش دبستانی با کتاب بزرگ شدند. خواندن کتاب دامنه توجه، مهارت شنیداری، تفکر انتقادی و درک آنها از رنگ‌ها، اشکال، اعداد، حروف، افراد، روابط و موقعیت‌ها را افزایش می‌دهد. در نتیجه بسیار مناسب است که عادت کتاب‌خوانی از همان کودکی در بچه‌ها ایجاد شود و نگرش مثبتی نسبت به مطالعه داشته باشند.
با این حال ممکن است سوالاتی در ذهن والدین به وجود آید که چگونه باید برای کودکان زیر یکسال کتاب خواند؟ آیا واقعا این کار فایده‌ای دارد؟ در چه زمانی از روز کتاب خوانده شود؟ و از همه مهم‌تر چه کتابی باید برایشان بخوانند؟ در ادامه این مطلب از نشانک همراه ما باشید تا پاسخ همه‌ی این سوالات را دریافت کنید.
فواید خواندن کتاب برای نوزادان
شاید پیش خود فکر کنید که کودک زیر یکسال نمی‌تواند بخواند یا حتی صحبت کند، پس خواندن کتاب برایشان چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟ جالب است بدانید که کودکان در یکسالی قادرند 50 تا 100 کلمه را متوجه شوند. خواندن کتاب در این سن از چندین جهت به آنها کمک می‌کند:
- کتاب به روشی سرگرم‌کننده با مفاهیم ساده مانند رنگ، عدد و حروف آشنا می‌شوند.
- مهارت شنیداری، حافظه و دامنه لغات آنها را تقویت می‌کند.
- آنها را با دنیای اطرافشان بیشتر آشنا می‌کند.
- با انواع احساسات و صداهای معنادار آشنا می‌شوند که باعث رشد اجتماعی و عاطفی آنها می‌شود.
- کتاب کودک را تشویق می‌کند تا به اشکال مختلف اشاره کند، آنها را لمس کند و به سوالات پاسخ دهد.
- کودک با تکرار کردن صداها، تشخیص تصاویر و یادگیری کلمات، مهارت زبانی بهتری پیدا می‌کند.
- به آنها می‌آموزد که چگونه از کلمات به درستی استفاده کنند.
- به کودک کمک می‌کند تا الفبا را زودتر یاد بگیرد.
زمانی که نوزادان به اولین تولد خود نزدیک می‌شوند، تمام اصوات زبان مادری‌شان را درک می‌کنند. در نتیجه در این مدت هر چه بیشتر برایشان داستان بخوانید، کوک شما هم کلمات بیشتری می‌شنود و در آینده به صحبت کردن او کمک زیادی می‌کند. با شنیدن کلمات بیشتر، شبکه‌ی ارتباطی در مغز نوزاد قوی‌تر می‌شود. طبق تحقیقات کودکانی که والدین‌شان با آنها بیشتر صحبت می‌کنند و کتاب می‌خوانند، معمولا در سن دو سالگی، نسبت به سایر همسن و سالانشان کلمات بیشتری می‌دانند.
اما شاید یکی از مهم‌ترین دلایل کتاب خواندن در این سن، ایجاد ارتباط بین صدای شماست. صدای والدین برای فرزند بسیار دلگرم‌کننده و آرامش‌بخش است و وقتی برایش کتاب می‌خوانید و وقت می‌گذارید به کودک نشان می‌دهد که خواندن کتاب، کار مهم و باارزشی است. مخصوصا هنگامی که با شادی، هیجان و صمیمیت کتاب می‌خوانید، آنها بین این احساسات و کتاب پیوندی برقرار می‌کنند.
سنین و مراحل مختلف نوزادان
نوزاد ممکن است اصلا معنای تصاویری که در کتاب وجود دارند را نداند، اما می‌تواند روی آنها تمرکز کند؛ به خصوص چهره‌ها، رنگ‌های روشن و الگوهای مختلف برایشان جذاب است. علاوه بر آن، اگر کتابی که می‌خوانید، شعر یا قافیه داشته باشد، نوزاد سرگرم و آرام می‌شود.
بین 4 تا 6 ماهگی:
در این سن، ممکن است کودکِ شما علاقه زیادی به کتاب نشان دهد، کتاب‌ها را می‌گیرد و نگه می‌دارد، اما آنها را دهان، می‌گذارد و سپس می‌اندازد. برای کودکان در این سن بهتر است کتاب‌های پارچه‌ای یا فومی محکم با رنگ‌های روشن و متن‌های ساده، تکراری یا قافیه‌دار انتخاب کنید.
بین 6 تا 12 ماهگی:
بین 6 تا 12 ماهگی، کودک شما شروع به درک این موضوع می‌کند که تصاویر نشان دهنده اشیاء هستند و از عکس‌ها، صفحات یا حتی کل داستان بیشتر خوشش می‌آید. در این سن، در حین مطالعه، کودک پاسخ می‌دهد و کتاب را در دست می‌گیرد. در 12 ماهگی شروع می‌کند به ورق زدن (با کمک شما)، نوازش کردن کتاب، اشاره کردن به تصاویر، نشان دادن آنها در اطرافشان و تکرار کردن صدای‌تان.
کتاب‌های مخصوص کودکان زیر یکسال
کتاب‌های مخصوص نوزادان باید دارای متن ساده، تکراری، آشنا و تصاویر واضح باشند. در چند ماه اول زندگی، کودک شما فقط دوست دارد صدای شما را بشنود و محتوای حرف‌تان برایش مهم نیست. بنابراین می‌توانید تقریباً هر چیزی را بخوانید، به‌ویژه کتاب‌هایی که دارای آهنگ یا متن‌های قافیه‌دار هستند. با گذشت زمان، کودک شما علاقه بیشتری به نگاه کردن به تصاویر پیدا می‌کند. در این مرحله می‌توانید از کتاب‌های تصویردار استفاده کنید که عکس‌های ساده اما رنگارنگ دارند.
همانطور که کودک شما شروع به گرفتن کتاب می‌کند، کتاب‌های فومی یا پارچه‌ای را انتخاب کنید که دارای چهره، رنگ‌های روشن و اشکال متفاوت هستند. هنگامی که کودک شما شروع به واکنش نشان دادن به محتوای داخل کتاب می‌کند، کتاب‌های مقوایی با تصاویر نوزادان یا اشیاء آشنا مانند اسباب بازی‌ها را انتخاب کنید. بعد از آن، برای زمانی که کودک شروع به انجام کارهایی مانند نشستن در وان حمام یا خوردن غذا می‌کند، داستان‌های ساده که درباره زندگی روزمره است، مانند زمان خواب یا حمام، بسیار مناسب هستند. در نهایت وقتی کودک شروع به صحبت کرد، کتاب‌هایی را انتخاب کنید که به نوزادان کمک کند تا کلمات یا عبارات ساده را تکرار کنند.
کتاب‌های دارای آینه و بافت‌های مختلف (چروک، نرم، خش‌دار) برای این گروه سنی عالی هستند. کتاب‌های تاشویی که می‌توانید در دست نگه دارند هم مناسب است. ورق زدن صفحات کتاب‌های مقوایی برای نوزادان آسان‌تر است و کتاب‌های پلاستیکی یا پارچه‌ای را می‌توانند در همه جا – حتی وان، همراه خود داشته باشند.
اگر دوست دارید کودکتان را کتاب‌خوان بار بیاورید، یکی از بهترین راه‌ها داشتن کتاب در خانه است. وقتی کودک شما به اندازه کافی بزرگ شد که چهاردست و پا راه برود، در سبد اسباب بازی او تعدادی کتاب قرار دهید تا با انتخاب خودش آنها را ورق بزند.
چگونه برای کودکان زیر یکسال کتاب بخوانیم؟
خواندن کتاب به مهارت یا تجهیزات خاصی نیاز ندارد؛ فقط کمی وقت و چند کتاب لازم دارید. کتاب را در بازه زمانی کوتاه اما به دفعات زیاد برایشان بخوانید. نگران تمام کردن کتاب‌ها نباشید. روی صفحاتی تمرکز کنید که شما و کودکتان از آن بیشتر لذت می‌برید.
سعی کنید هر روز و اغلب قبل از خواب، برایشان کتاب بخوانید. مطالعه قبل از خواب برای شما و کودکتان فرصتی ایجاد می‌کند تا او را در آغوش بگیرد و ارتباط قوی‌تری با او برقرار کنید. این کار همچنین یک برنامه روتین را ایجاد می‌کند و باعث آرامش کودک می‌شود.
چند نکته‌ای که در حین خواندن کتاب باید به آن توجه داشته باشید:
- سعی کنید کتاب را با احساس بخوانید. صدای خود را در جایی که لازم است بلندتر کنید یا از صداهای مختلف برای شخصیت‌های متفاوت استفاده کنید.
- نگران دنبال کردن دقیق متن نباشید. هر چند وقت یکبار توقف کنید و در مورد عکس یا متن کتاب سوال بپرسید یا نظری بدهید. (“گربه کجاست؟ آنجاست! چه بچه گربه بامزه‌ای.”) ممکن است فرزند شما هنوز نتواند پاسخ دهد، اما این کار، زمینه لازم برای شروع صحبت و گفت و گو را ایجاد می‌کند.
- شعرهای کودکانه را با ریتم و آهنگ بخوانید، صدای حیوانات را تقلید کنید و هر کاری که لازم است انجام دهید تا خواندن کتاب برایشان سرگرم‌کننده باشد.
- کودکان تکرار را دوست دارند و از آن یاد می گیرند. بنابراین از خواندن مکرر کتاب‌های مشابه نترسید.
- هنگامی که کودک شما بزرگتر می‌شود، او را تشویق کنید که کتاب را لمس کند یا کتاب‌های فومی، پارچه‌ای یا مقوایی محکم‌تری در دست بگیرد. شاید در ابتدا کتاب را در دهانش بگذارد، اما حتی با این کار در مورد کتاب‌ها یاد می‌گیرد، حس و طعم کتاب‌ها را می‌چشد و بعد از مدت کوتاهی متوجه می‌شود که کتاب خوردنی نیست!
معرفی بهترین کتاب‌ها برای کودکان زیر یکسال
بصورت کلی در هنگام خرید کتاب باید به سه مورد توجه داشته باشید:
- محتوا
- زبان
- طراحی کتاب
در ادامه سعی داریم تعدادی کتاب بصورت دسته‌بندی شده را به شما معرفی کنیم که برای کودکان زیر یکسال مناسب هستند.
کتاب‌های پلاستیکی
مجموعه کتاب‌های بازی در حمام: این کتاب‌ها دارای تصاویر رنگارنگ و اشعار کودکانه هستند که برای کودک زیر یکسال بسیار سرگرم‌کننده است. روکش این کتاب‌ها پلاستیکی و ضدآب است و می‌توانید از آنها در حمام و استخر هم استفاده کنید تا کودک سرگرم شود.
رنگ‌های استفاده شده در این کتاب تماما گیاهی و بدون رسوب هستند و استفاده از آن حتی در آب گرم هیچ مشکلی ندارد.
کتاب پارچه‌ای
مجموعه کتاب‌های پارچه‌ای من: در این مجموعه هر کدام از کتاب‌ها به موضوعات خاصی مانند حیوانات، طبیعت، اعداد و شکل‌ها می‌پردازد که برای آموزش واژگان عالی هستند. صفحات این کتاب‌ها بسیار رنگارنگ و جذاب هستند.
یکی از مزایای کتاب‌های پارچه‌ای این است که قابل شستشو هستند و از الیاف نرم و بدون حساسیت ساخته شده‌اند. همین جنس نرم، کودک را تشویق می‌کند تا بیشتر به سمت کتاب برود و آن را ورق بزند.
کتاب عروسکی
مجموعه کتاب‌های عروسکی اثر اسدالله شعبانی: این مجموعه هم شامل کتاب‌های زیادی از جمله کتاب اتل متل خرس و عسل، خرسو قل قلی، روباه کلک زاغو زبلک، خرگوشک درازگوشک می‌شود. هرکدام از این کتاب‌ها شعرهای کودکانه و تصاویر بسیار جذابی دارند. واضح است که چقدر بچه‌ها عاشق عروسک هستند، درنتیجه عروسک درون این کتاب‌ها باعث می‌شود کودکتان بیشتر نظرش جلب شود و به داستان توجه کند.
کتاب‌های فومی
مجموعه کتاب‌های فومی اثر عزت‌الله الوندی: این مجموعه کتاب شامل عناوین مختلفی می‌شود، مانند:
- پیشی دلش دوست می خواد
- گوساله گشنش شده
- شیر کوچولوی خسته
- شالاپ شالاپ یه اردک
- یه بچه فیل بازیگوش
- میمونه بازیگوشه
صفحات این کتاب‌ها از فوم ضخیم ساخته شده است که به راحتی پاره یا خراب نمی‌شوند. از طرفی کودک به راحتی می‌تواند کتاب را ورق بزند و در صورت برخورد کتاب با صورتش، هیچگونه آسیبی به او وارد نمی‌شود.
کتاب‌های آینهای
کتاب آینهای تو کجایی؟: کتاب‌های آینهای بسیار خلاقانه و جالب هستند. بدین صورت که در یک صفحه درباره‌ی چشم گفته می‌شود و در صفحه‌ی بعد آینهای قرار دارد که کودک می‌تواند چشمان خودش را در آن ببیند. این کتاب‌ها برای کودکان زیر یکسال بسیار مناسب است و به آنها کمک می‌کند تا مفاهیم ساده را درک کنند، به خصوص کودکانی که از طریق قدرت بینایی بهتر یاد می‌گیرند.
کتاب‌های لمسی
کتاب لمسی جنگل: در کتاب‌های لمسی، کودک می‌تواند مستقیما جنس اشیا را لمس کند. بی‌شک این کتاب‌ها تجربه بسیار جالب و متفاوتی برای کودکتان خواهند بود. لمس جنس اشیا، حس لامسه کودک را تقویت می‌کند و به او کمک می‌کند تا بهتر یاد بگیر.
در کتاب جنگل، حیوانات مختلفی آورده شده که کودک آنها را لمس کند و تفاوت حیوانات را متوجه می‌شود. به کمک این کتاب، کودک شما با نام، نوع پوشش بدنی، صدا و همچنین محل زندگی حیوانات آشنا می‌شود.
کتاب‌های جغجغه‌دار و موزیکال
بازی آموزشی وی تک Musical Rhymes Book: کتاب‌هایی که صدا تولید می‌کنند برای کودکان بسیار جذاب هستند. این کتاب آموزشی بیش از 40 ملودی و آهنگ‌های متنوعی دارد که با ورق زدن آن می‌توانید این آهنگ‌ها را بشنوید. در قسمت کناری کتاب، پنج دکمه وجود دارد که هرکدام صدای ساز خاصی را تولید می‌کنند و کمک می‌کند تا کودکان با انواع سازها و صدای آنها آشنا شوند.
مجموعه 4 جلدی کتاب های جغجغه‌ای آموزشی: درون این کتاب توپ‌های جغجغه‌ای وجود دارد که طعم‌دار هستند. هر کدام از کتاب‌های این مجموعه موضوعات متفاوتی مانند رنگ‌ها، میوه‌ها، حیوانات جنگل و صیفی‌جات دارند. این کتاب در یادگیری کلمات به کودک کمک زیادی می‌کند و در هر صفحه، تصویری از اشیا همراه با اسم آنها در زبان فارسی و انگلیسی آورده شده است.
کتاب‌های متحرک
مجموعه کتاب بچرخون بچرخون: این مجموعه هم شامل موضوعات متفاوتی مانند شکل‌ها، متضادها، رنگ‌ها و اعداد می‌شود. با باز کردن کتاب، اشیا درون آن حرکت می‌کند که برای کودکان بسیار جذاب است.
علاوه بر این، مفاهیم درون کتاب به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده و به کودک کمک می‌کند تا با واژه‌ها آشنا شوند.
سخن آخر
اگر بتوانید خواندن را به بخشی از برنامه روزانه کودکتان تبدیل کنید، آنها را برای یک عمر یادگیری آماده می‌کنید. با اینکه کودکان عاشق خواندن مکرر کتاب‌های مشابه هستند، اما خوب است که مجموعه‌ای جالب از کتاب‌ها را در دسترس داشته باشید که شامل قافیه، ریتم و تکرار هستند و رنگ، تصاویر و ویژگی‌های جذابی داشته باشند.
درنهایت باید گفت در هنگام انتخاب کتاب بگذارید خود کودک کتاب موردنظرش را پیدا کند. زیرا آنها بیشتر از هرکسی می‌دانند که چه چیزی دوست دارند و چه چیزی برایشان جذاب است. اما اگر کتاب خاصی مدنظرتان نیست، در این مقاله به تعدادی از بهترین کتاب‌های کودکان اشاره کردیم که بسیار سرگرم‌کننده هستند.
